-
1 урын
сущ.1) в разн. знач. ме́стоиң биек урын — са́мое высо́кое ме́сто; са́мая высо́кая то́чка
эш урыны — рабо́чее ме́сто
вакыйга булган урын — ме́сто происше́ствия
хикәянең иң кызыклы урыны — са́мое интере́сное ме́сто в расска́зе
авырткан урын — больно́е ме́сто
урын алу — занима́ть ме́сто
бер урыннан икенче урынга күчү — переходи́ть с ме́ста на ме́сто
дүрт урын багаж тапшыру — сдать четы́ре ме́ста багажа́
үз урынына утыру — занима́ть своё ме́сто
беренче урынга чыгу — вы́йти на пе́рвое ме́сто
2) ме́сто, уча́сток, пло́щадьйорт урыны — уча́сток под дом
бакча урыны — ме́сто для са́да
3) ме́стностьтаулы урын — гори́стая ме́стность
таныш урынга килеп чыгу — вы́йти на знако́мую ме́стность
калку урын — возвы́шенная ме́стность
4) перен. ме́сто, положе́ниеҗәмгыятьтә үз урынын табу — найти́ своё ме́сто в о́бществе
5) обычно мн. урыннара) места́матур урыннар — краси́вые места́
б) места́; перифери́яурыннарга хәбәр итү — сообщи́ть на места́
урыннардан килгән делегатлар — делега́ты с мест ( из периферии)
6) разг. до́лжность, ме́сто, постзур урында эшләү — занима́ть высо́кий пост
укытучы урыны — ме́сто учи́теля
җаваплы урын — отве́тственная до́лжность, отве́тственный пост
урынга билгеләү — определи́ть ( назначить) на до́лжность
7) посте́ль, ло́жеурынын җыю — убира́ть посте́ль
урынга яту — лечь в посте́ль
урын җәю — стлать посте́ль
8) перен. основа́ние, причи́на, по́воданы сүгәр өчен урын юк — нет основа́ния его́ руга́ть
икеләнер урын юк — для сомне́ния нет причи́н
урын бирү — уступа́ть/уступи́ть ме́сто
урын хастасы — лежа́чий больно́й
урын хастасы булу — надо́лго слечь
урында эшләү — служи́ть, рабо́тать, состоя́ть на слу́жбе
урыны белән — места́ми
••урын өстенә яту — продолжи́тельно боле́ть
урын тапмау — не находи́ть ме́ста
урын тоту — занима́ть определённое ме́сто (положе́ние)
урыны җәннәттә булсын — ца́рство ему́ небе́сное
урыны килгәндә (чыкканда) — кста́ти, к ме́сту
урынына калу — замеща́ть (кого-л.)
урыныннан алу — освободи́ть от занима́емой до́лжности, снять с рабо́ты
- урын үзгиләүурыныңнан кузгалма! — ни с ме́ста!
- урыны белән -
2 киемнән
нареч.оде́тый, в оде́ждекиемнән урамга чыгу — выйти́ на у́лицу оде́тым
киемнән урынга яту — в оде́жде лечь в посте́ль
-
3 егылу
возвр.1) па́дать/упа́сть, вали́ться/повали́ться, сва́ливаться/свали́ться, хло́пать/хло́пнуться, не устоя́ть (от толчка, удара, споткнувшись и т. п.) || паде́ниеканауга егылу — cвали́ться в кана́ву
бер-бер артлы егылу — вали́ться друг за дру́гом
егылу ып имгәнү — получи́ть уве́чье при паде́нии
••егылу ган сөртенгәннән көлгән — посл. упа́вший посмея́лся над споткну́вшимся
егылу ганны кыйнамыйлар — погов. лежа́чего не бьют
2) полега́ть/поле́чь || полега́ние ( о хлебах)бодайлар егылган — пшени́ца полегла́
3) перен. поле́чь, пасть (в бою, в схватке, в битве)сугыш кырында егылу — пасть на по́ле бо́я
4) разг. слечь, свали́ться (от болезни, недуга)грипп белән егылу — слечь от гри́ппа
икенче көнне урынга егылды — на друго́й день (он) слёг в посте́ль
5) перен.; разг. спотыка́ться/споткну́ться; прова́ливаться/провали́ться (в каком-л. деле)6) прова́ливаться/провали́ться, сре́заться ( при зачёте)8) перен.; разг. пасть (о правительстве, политическом строе)вакытлы хөкүмәт егылды — Вре́менное прави́тельство па́ло
•- егылып калу
- егылып төшеп калу
- егылу ып төш
- егылу ып үлү
- егылып яту••егылу ып китә язу (егылу ып китәрлек булу) — прийти́ в у́жас
егылу ып китәрсең — закача́ешься (от восхищения, удивления)
егылу ып көлү — валя́ться (ката́ться) со́ смеху (от сме́ха)
егылу ып уңу — уроди́ться на сла́ву ( о хлебах)
-
4 тәгәрәү
неперех.1)а) кати́тьсяалгы көпчәк кая тәгәрәсә, арткысы шунда тәгәри — (посл.) куда́ ка́тятся пере́дние колёса, туда́ и за́дние
б) дви́гаться, передвига́ться || передвиже́ние (о круглых предметах, если даже они не способны вращаться)кояш түбәнгә тәгәри — со́лнце дви́жется вниз
2) неперех. кати́ть ( о предметах с колёсами)тигез юлдан тәгәрәгән машина — маши́на, кати́вшая по ро́вной доро́ге
3) идти́ вперёдтормышыбыз иске эздән тәгәри — жизнь на́ша идёт по проло́женной колее́
эшләр тәгәри инде — дела́ же дви́гаются свои́м чередо́м
4) перен.; грубо-прост. улепётывать, кати́ться || улепётываниетәгәрә моннан — кати́сь (улепётывай) отсю́да
5) в разн. знач. перека́тыватьсятүбәнгә таба тәгәри — перека́тывается вниз
дулкыннар басма өстеннән тәгәри — во́лны перека́тываются че́рез мостки́
6) перен.а) с разма́хом лечь/возле́чьурын җиргә тәгәрәү — гро́хнуться на посте́ль
б) лежа́ть, возлежа́ть, валя́ться || возлежа́ниешунда бүрәнәләр тәгәрәгән — ту́т же валя́ются брёвна
7) перен.; разг. па́дать/упа́сть, гро́хнуться || паде́ниебер сугу белән тәгәрәде — одного́ уда́ра хвати́ло - гро́хнулся
8) перен.; грубо-прост. умере́ть, околе́ть, отда́ть бо́гу ду́шу; отда́ть концы́ачка тәгәрәү — умере́ть с го́лоду
9) перен.; разг. усну́ть ( о детях)10) перен.; разг. прока́тываться/прокати́ться ( на выборах); све́ргнутьсятәгәрәячәген сизеп торды — чу́вствовал, что его́ прока́тят ( на выборах)
11) перен.; разг. ска́тываться, скати́ться наза́д (на менее почётные места, позиции и т. п.)утызынчы урынга тәгәрәү — ска́тываться на тридца́тое ме́сто
•- тәгәрәп төшү
- тәгәрәп яту••тәгәрәгәнче ашау (тыгыну) — есть до отва́ла
тәгәрәгәнче көлү — смея́ться до упа́ду
тәгәрәп кенә бару — быть на мази́ ( о делах)
тәгәрәп китим (менә) — с ме́ста не сойти́ (букв. пусть гро́хнусь на ме́сте - формула клятвы)
См. также в других словарях:
яту — 1. Бөтен гәүдә белән берәр нәрсә өстендә горизонталь хәлдә булу. Шул хәлнең төрле формаларын белдергән (йөзтүбән, чалкан кебек) сүзләр белән килеп, тирә яктагы әйберләргә яки кешеләргә карата билгеле бер торышта булуны белдерә чалкан яту. Шундый… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тору — ф. 1. Берәр урынга баскан хәлдә булу. Билгеле бер торышта булу. Берәр урынга баскан хәлдә нәрсә белән дә булса мәшгуль булу. Берәр рәттә, системада, постта урын алган булу. Чиратлы процедураны үтү комиссия т. 2. Берәр урынны биләү. Берәр пункттан … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
урында — Җирле оешмаларның үзендә (югары оешмалар катнашыннан башка) мәсьәләне урында хәл итү 4. Нәрсәнең дә булса аерым өлеше, җире 5. Китапның, әдәби яки музыкаль әсәрнең, пьесаның аерым бер өлеше, өзеге 6. Кемнең дә булса берәр өлкәдә башкарган эш… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
урнашу — 1. Берәр җиргә билгеле бер вакытка тукталып урын алу. урын алып, җайлап утыру, яту 2. Озаклап тору, яшәү өчен билгеле бер урынга төпләнү 3. Билгеле бер урында булу, нин. б. урынны биләү (оешма, бина һ. б. тур.) 4. Эшкә керү, нин. б. хезмәт урыны … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
урынлашу — 1. Берәр җиргә билгеле бер вакытка тукталып урын алу. урын алып, җайлап утыру, яту 2. Озаклап тору, яшәү өчен билгеле бер урынга төпләнү 3. Билгеле бер урында булу, нин. б. урынны биләү (оешма, бина һ. б. тур.) 4. Эшкә керү, нин. б. хезмәт урыны … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
